‘It takes a whole school’ is een samenwerking van NatuurCollege, Education & Nature Based Sollutions (eNablS), Collectief Natuurinclusief, Rendabele Regeneratieve Landbouw (ReGeNL) en Wageningen University & Research.
BRIEVEN
BRIEVEN
Aan het eind van de dag werden bijna 100 brieven geschreven
aan een toekomstige leerling van natuurinclusief onderwijs
hier een verzameling van citaten uit deze brieven:
Ik wens je, dat geen van je fietsritten hetzelfde is
fiets ook een keer, per ongeluk, de sloot in
dat je de zachte bladeren van een lamsoor mag voelen.
–
Dat je op de achtergrond een kakelende lach mag opvangen
van een ander jong mens, een vriend(in)
een mens die floreert als onderdeel van al het leven
en zich bewust is van haar schoonheid en wonder.
–
Dat je de ruimte krijgt op deze Aarde
met een gedeeld stukje land; want
dat helpt bij het stellen van je eigen vragen
om er daarna, naar te leven.
–
Ik wens dat ecologie iets voor je betekent
en dat je leert tuinieren en hoe je samen een bos aanlegt
eruit oogst, dichtbij de essentie
en leert over de wendbaarheid van je eigen emoties.
–
Het spijt me ook, dat ik je heb leren leven
om onze wereld klein te houden.
Natuur groeit tussen kieren en gaten
wees geen flapdrol in een mensenpak.
–
Hoewel wij hier verzameld
nog erg groen en wit zijn
kijken wij naar je uit
blijf niet binnen, buiten is voor iedereen.
OCHTEND
EEN NATUURINCLUSIEVE STORM
Bij binnenkomst groeide er een mandala
van binnengebracht buiten. Bloesem
nootjes, stenen en een schelp.
Zonder woorden leerden wij
met handen en voeten, een storm te maken
verbeeldden wij het turbulente klimaat
van toenemende bezuiniging
of
vierden wij een feest van samenzijn.
Arita, een stoere vrouw die op kamelen is gaan zwerven
gaf wijsheid mee – en twijfel.
Naar school gaan is voor oude volkeren een kans – en een afscheid,
een verbroken tijd in het ritme van het land.
Tussen kans en afscheid hoort balans.
Je leert van wie je leert
dus wie doceert die doet ertoe
zoals ook Paul had ingeleid:
natuurinclusief onderwijs is de emancipatie van
de docent als rolmodel, levend voorbeeld van balans
op een groen schoolplein
hoeksteen van de maatschappij.
Ouders kunnen tegenwoordig veel, maar niet alles
vroeger ook niet, toen had je een heel dorp nodig.
Volgens Maria is dat nog steeds zo.
Kennis is zo groot als de taal en ambitie die we delen.
Delen we met gebaren en met vakbekwaamheid?
Met dans en troost? Dan is dat
waar wetenschap is te vinden.
Hechten mensen zich aan een gebied?
Dan is het ritme van het land
waar wetenschap is te vinden.
Lian en Louise, stralende voorbeelden van balans
rolmodellen vanuit het werk dat weer verbindt,
lieten – uiteindelijk – een spreadsheet zien,
de taal van overzicht en feiten,
hoe de zes dimensies van natuurlessen
bij drie vormen van verdieping passen.
Niet iedereen kan een week naar buiten met leerlingen
wat kun je doen, in een uurtje binnen?
Francesca, docent en enthousiast gemaakt
door de speciale docententraining
bracht in haar colleges Omgevingsrecht
de studenten tot bij de rivier
om aan de waterkant uit te leggen wat de wetgeving
voor al het leven in haar wateren doet.
Niet het idee, maar de ontmoeting,
het aanwezig zijn, bij het leidend voorwerp van onze wetten
bracht inzicht.
Pauze met appelsap – uit het voedselbos op de campus.
Vincent komt als biologie docent
uit de intensieve kinderhouderij
en presenteerde de cijfers van 10 jaar inzet
op weg naar 25% buitenonderwijs in de week (nog 23% te gaan).
Ook buiten schooltijd zijn schoolpleinen
in betonnen binnensteden
de veilige plek om als ouder met kind te ademen
of
als kind alleen, een moedige ruimte te betreden.
Bushcraft juf Ella was zelf ook verrast
dat haar mavo-leerlingen trots hun natte shirts droegen
op de eerste buitenles in de regen
als kostuum van zo-is-het-nu-eenmaal-heid.
Nu zelfs de regen meevalt, wil de school meer.
De twee voorbeeldstudenten Yoram en Evita
hoefden alleen maar te staan en te stralen
de studenten in de zaal zagen ze oplichten
en merkten jaloers op dat zij die glow ook wel wilden
dát is wat goed onderwijs met je doet!
Non-verbaal stond het bewijs van vaag gebla-bla dáár!
Als toetje van de ochtend
vanuit veertig jaar ervaring in duurzaam onderwijs
gaf Roel mee dat sommige onderwerpen
al net zolang meegaan als hij zelf (horen we daar een [zucht]?).
Onderwijs wordt in NL niet opgelegd
wat neerkomt op veel vrijheid voor een school.
Maar wat helpt scholen en docenten om met deze vrijheid om te gaan?
In te zetten voor brede welvaart, duurzame doelen, blije smoelen
en regeneratieve burgers?
Wat helpt, denkt Roel, is een wetenschap die precies is,
voor ieder schooltype een eigen herkenbare werkvorm en inhoud.
Wetenschap zoals Maria dat ziet, vanuit taal
die een storm kan verstaan.
Lunch met louter planten, de zon schijnt ons naar buiten.
_ Paul Roncken
MIDDAG
WORKSHOPS
Lees de verslagen hier
NEW LANGUAGE
De workshops New Language is een grote verrassing vooral voor mijzelf als de deelnemers. Waar eerst iedereen – na een korte bewustzijn oefening – wat aarzelend aan de schrijfoefeningen begint, blijken er na veertig minuten nieuwe woorden uit de pen gestroomd te zijn! Of nieuwe inzichten geboren en verwoord over hoe we als mens verweven zijn met de natuurlijke wereld om ons heen. Zittend onder een boom, met de aarde, blijkt iedereen zich te kunnen openen voor de ervaring van verbinden met het leven wat er zich op dat moment om ons heen bevindt. En worden er woorden en zinnen geschreven die deze ervaring van het inter-esse, het leven in de tussenruimte, benoemen. En nog belangrijker: het stelt de deelnemers in staat om daar vervolgens met elkaar over te praten. Wat aanvankelijk onbenoembaar lijkt wordt invoelbaar door de taal die er door iedereen afzonderlijk aan gegeven is. Zo heeft taal het vermogen om de wereld van het inter-esse te openen en voelbaar te maken. Zelf had ik de oogst hiervan niet verwacht: het ontstane dialoog bracht verbinding niet alleen met elkaar maar juist ook met de multi-species world. Het smaakt naar meer onderzoek naar ‘Writing with Nature’ en hoe deze methodiek verder te ontwikkelen en te kijken hoe dit een bijdrage kan leveren aan het discours over mens-natuur relaties. Wordt dus zeker vervolgd in het promotie onderzoek ‘Writing with Nature’ waar ik aan begonnen ben, en ik neem deze ervaringen mee in mijn talk op de conferentie Nature Connection in Derby, Engeland (16-17 juni).
–
REGENERATIVE LEADERSHIP
Tijdens onze sessie hebben we vanuit een lens van regenerativiteit gekeken naar eigen leiderschapservaringen. Hierbij hebben we gekeken vanuit de drie kernwaarden voor regeneratie, de liefde, moed en presence. We hebben mooie gesprekken gevoerd en gezocht naar de juiste taal om dit werk te doen met verschillende lagen binnen en buiten het onderwijs!
–
TUSSENJAAR
Parallelsessie Tussenjaar — een jaar om te groeien
We zaten in een cirkel in de schaduw van een boom
bespraken een tussenjaar
als pauze, als plek om te oefenen in leven.
Een jaar waarin je zelf het kompas vasthoudt –
Het onbekende geen schrikbeeld is, maar een uitnodiging.
Avontuur geen randje is, maar het midden van het verhaal.
En zeggenschap niet extra, maar het begin.
En natuur – hoeft niet genoemd te worden.
We verkenden de randen van onze comfortzones:
alleen zijn, en daar vrede in vinden.
Leiderschap leren, op je eigen manier –
als vrouw, als man, als mens.
Grenzen zacht verleggen.
En de leeftijden?
Van zestien tot dertig –
als schakels in een ketting,
waar verschil geen breuk is maar een verantwoordelijkheid.
Wat ontstond was geen lijstje,
maar een sfeer.
Een tussenjaar dat niet tussen,
maar vollop ín het leven staat.
–
WHOLE SCHOOL APPROACH
Zestien mensen namen deel aan deze indoor workshop over het onderzoeken van de wijze waarop de lens van de WSA kan helpen bij het aanmoedigen en ondersteunen van een natuurbetrokken bestaan onder leerlingen/studenten en staf. Na een korte inleiding over de WSA bloem werd de groep in drieën verdeeld: een PO-groep, VO/MBO-groep en een HO-groep. Met behulp van een poster en uitgeknipte bloembladen werd nagedacht hoe ieder aspect van de WSA in samenhang ontwikkeld kan worden met natuurverbinding en -betrokkenheid als achtergrond danwel richtpunt. Ook werden kansen en uitdagingen benoemd. Deze werden plenair kort gedeeld. Waarna in een korte uitleiding nog een aantal inspirerende voorbeelden werden gepresenteerd. De tijd was te kort om echt de diepte in te kunnen gaan.
–
BASISSCHOOL
Waar we over spraken en wat we ontdekten:
Kinderen leren door te doen.
Bied activiteiten aan die nieuwsgierigheid en verwondering oproepen.
Geef kinderen een zoekopdracht en ze vinden veel meer dan ze zochten.
We ontdekten de lente met al onze zintuigen en met behulp van de bomen. Toen we op zoek gingen naar gesloten knoppen bleek alles te ruiken naar de lente.
De gevonden knoppen hebben we uitgeplozen. Dat er zoveel in een kleine knop zit, dat wisten we niet.
NatuurWijs, verbinden met de natuur met hart, hoofd en handen.
–
TEACHER TRAINING
In de workshop voor leerkrachten hebben de deelnemers twee natuurinclusieve lesmethoden uit de lerarenopleiding ervaren. In de reflectie achteraf viel op dat een enkele activiteit, vertaald naar de eigen praktijk van docenten, heel verschillende doelen kan dienen. De oefening ‘ervaar een dag uit het leven van een dier’ kan bijvoorbeeld worden omgezet in een activiteit om creatief schrijven te starten, om verwondering en nieuwsgierigheid te stimuleren, om onderzoeksvragen te bedenken, om perspectief nemen te vergemakkelijken, om observatievaardigheden te vergroten, enz. Hier vind je meer informatie over de docententrainingen over Natuurinclusief onderwijs.
–
CAMPUS
Met een intieme groep van 10 mensen bezochten we 3 leerplekken gedurende de middag. Samen beantwoordden we bij elke leerplekken verschillende vragen zoals ‘wat vind je leuk/minder leuk aan deze leerplek?’, ‘Hoe ziet jouw ideale leerplek eruit?’ en ‘Hoe kunnen we leerplekken binnen meer natuurinclusief maken?’. We verzamelden onze gedachten met post-its, tekeningen en een mindmap. Na twee buiten leerplekken te hebben bezocht, kwamen we aan in onze laatste leerruimte: een lokaal in het Orion-gebouw. Heel wit en heel stil. Dat voelde wel even anders dan buiten!
–
WERELDBURGERSCHAP als kans voor natuurinclusief onderwijs.
Peter Luijten van Leren voor Morgen en Miguel Heilbron van Wereldburgerschap gingen met een groep in gesprek over de kansen die het concept ‘Wereldburgerschap’ en ‘Wereldburgerschapsonderwijs’ bieden voor natuurinclusief onderwijs. Wereldburgerschapsonderwijs verbindt burgerschapsonderwijs met onderwijs voor duurzame ontwikkeling, inclusie, mensenrechteneducatie en wereldperspectieven. Alle scholen onder andere in het PO, VO & MBO in Nederland hebben momenteel een wettelijke opdracht rond ‘burgerschap’, die invulling gegeven kan worden met Wereldburgerschap. We reflecteerden op het waarom van Wereldburgerschap- en Natuur-inclusief onderwijs en de onderlinge relatie, de verhouding tussen beide concepten en voorbeelden uit de praktijk. Hierbij kwamen ook het ‘Collectief Wereldburgerschapsonderwijs’, de ‘Whole School Approach’, de ‘Wereldburgerschap-cirkel’ en meer aan bod. En ook gingen we aan de slag met een korte versie van een ‘Seven Sentence Starters in support of active hope’ oefening van Joanna Macy.
Foto’s _ Evita Laheij en Jelte Vredenbregt
