Hoe kunnen we een ‘transformatieve verandering’ veroorzaken in de relaties tussen mens en natuur? Dat was de centrale vraag op een proef college van Maria Tengö. Zij is kandidaat om de bijzondere leerstoel te gaan bekleden die NatuurCollege en Wageningen University & Research samen hebben opgezet.
Een bijzondere leerstoel Human-Nature Relationships in the Anthropocene is een lang gekoesterde wens van NatuurCollege, en zal in Wageningen onderdeel worden van de leerstoelgroep Forest and Nature Conservation Policy. Maria Tengö, onderzoeker aan het Stockholm Resilience Centre in Zweden, vertelde in proefcollege op 28 november hoe zij de invulling van de leerstoel voor zich ziet.
Het college werd gegeven op de campus in Wageningen, maar werd ook door vele toehoorders live gevolgd via een videoverbinding. Tengö begon met de vaststelling dat de door mensen veroorzaakte achteruitgang van het leven op Aarde niets minder dan een ‘transformatieve verandering’ in ons denken en doen nodig maakt. In ons wereldbeeld, onze waarden, maar ook in ons dagelijks handelen.
Veelvoud van benaderingen
Het gaat erom die praktijken en ideeën te koesteren die een wederkerige relatie tussen mens en natuur bevorderen. Tengö legt bijzondere nadruk op de co-productie van kennis; er niet één waarheid of voorgeschreven methode waar het om onze relatie met de natuur gaat, maar er is een veelvoud van benaderingen en zienswijzen die het onderzoek en het proberen waard zijn. Ze noemde daarbij uitdrukkelijk de kennis en wereldbeelden van inheemse volkeren, naast de inbreng van de exacte en de sociale wetenschappen, landgebruikers en burgerinitiatieven.
Verder brak ze een lans voor het begrip ‘care’: voor de natuur willen zorgen op basis van de betekenis die ze voor ons heeft, maar ook vanwege de emoties die ze oproept en vanuit een besef van verantwoordelijkheid. Tengö gaf aan zich vooral te willen richten op de potentie van positieve natuurrelaties en minder op het bekritiseren van de negatieve vormen.
Denken en doen
Een andere relatie met de natuur is niet alleen een kwestie van denken en voelen, maar vooral ook van doen. Tengö benadrukt daarom dat de leerstoel zich niet alleen zal moeten richten op de theorie van natuurverbinding, maar daarbij ook focus moet hebben op duurzaamheid, herstel van ecosystemen en natuurbescherming. Als belangrijkste activiteiten van de leerstoelgroep noemde ze het werken aan een interdisciplinaire dialoog over deze natuurthema’s, en onderzoek naar diverse case studies via de methode van Living Labs.
In Tengö’s ideeën over onderwijs zijn kritisch onderzoek naar de eigen uitgangspunten en het ‘proeven’ van andere benaderingen belangrijk. Tengö wil bijdragen aan bestaande vakken van de leerstoelgroep Forest and Nature Conservation Policy en scripties van bachelor- en masterstudenten begeleiden. Op de lange termijn wil ze werken aan een WUR-onderzoeksschool voor promovendi op het gebied van de relatie tussen mens en natuur, het co-creëren van kennis en transformatieve verandering. Op dit moment zijn er twee
promovendi direct betrokken bij de leerstoel.
De komende weken buigen de rector en de academische raad van Wageningen University & Research zich over de voordracht van Maria Tengö en zal er een besluit komen over de kandidaatstelling.
_ Paul Q de Vries, natuur en science writer
Wie is Maria Tengö
Maria Tengö is onderzoeker aan het Stockholm Resilience Centre in Zweden, waar ze de onderzoeksstroom Biosphere Stewardship leidt. Ze is betrokken bij het programma Swedbio, dat met een Multiple Evidence Base-benadering inheemse, lokale en wetenschappelijke kennissystemen wil verbinden, om zo tot duurzaam beheer van biodiversiteit en ecosysteemdiensten te komen. Ze is betrokken geweest bij onderzoek vanuit sociaal-ecologisch perspectief in Tanzania, Madagaskar, Zuid-Afrika, India en Zweden. Ze deed interdisciplinair promotieonderzoek naar Natural Resource Management aan het Department of Systems Ecology aan de universiteit van Stockholm. Als student is ze voornamelijk opgeleid in biologie en ecologie in Stockholm en Uppsala, maar volgde ze ook vakken op het gebied van ecologische economie, filosofie en wetenschapsgeschiedenis.
